„Любіце ворагаў сваіх”

(Мацьв. 5, 38-48)

„Любіце ворагаў вашых, бласлаўляйце кляцьбітоў вашых, рабеце дабро ненавісьнікам вашым і маліцеся за крыўдзіцеляў і за ганіцеляў вашых”. Гэтыя словы прагучэлі ў той час, калі слухачы ня толькі добра ведалі прынцып „вока за вока, зуб за зуб”, але і лічылі яго абсалютна слушным. Несумнена, шмат хто падумаў: як-жа гэта так? заміж бараніцца настаўляць правую шчаку, калі цябе ўдараць у левую?

Ніхто да Хрыста не абвяшчаў такіх радыкальных прынцыпаў: гэта была сапраўдня, евангельская рэвалюцыя. „Калі вы будзеце любіць тых, што любяць вас, якая вам узнагарода? Ці-ж ня гэтак робяць і паганцы? Будзьце дасканалыя ў практыкаваньні міласэрнасьці, будзьце гераічныя ў поўным прабачэньні, як гэта робіць ваш Айцец Нябесны”, — такі асноўны заклік Хрыста.

Ці мы ўмеем быць такімі дасканалымі? Ці здольныя мы гэтак як Хрсытос на Крыжы прасіць: „Ойча, даруй ім”. Гэта нялёгкае заданьне, але такі якраз ідэал і мэта. Хрыстос не прапаведаваў мараль прыстасаваную да чалавека. Ён прыйшоў на сьвет, каб чалавека зрабіць падобным на Бога, а не Бога нагнуць да ўзроўню чалавека. Дзеля гэтага Ён пакінуў нам сродкі, якія аб’ектыўна перарастаюць нас саміх і нашы сьціплыя сілы: гэта Ягонае Слова, прыклад і ласка. Аб пасьпяховасьці гэтых сродкаў сьведчыць прыклад пакутнікаў, якія прабачалі сваім катам. „Госпадзе, не палічы ім грэху гэтага”, — клікаў першы пакутнік Сьцяпан (Дзеі. 7, 60). Аб гэтым сьведчыць прыклад шматлікіх людзей, якіх ня ведаем, але якія ўмелі перамагаць зло дабром, зьнявагі — прабачэньнем, гвалт — лагоднасьцяй.

Няўжо хрысьціянамі могуць называцца толькі тыя нешматлікія героі? А што з усімі астатнімі? Астатнія, значыць усе мы, знаходзімся яшчэ на шляху да мэты, імкнемся да яе, адначасова ведаючы, што яна заўсёды будзе далей, чымсьці здолеем дайсьці. Аднак не зважаючы і на гэтае, мы таксама хрысьціяне, бо хрысьціянінам зьяўляецца ня толькі той, хто дасягнуў сьвятасьць, але і той, хто імкнецца да яе, хто падае, але ўстае, хто мусіць шэраг разоў прадпрымаць спробы прабачыць свайму брату, бо ня ўмее гэтага зрабіць раз і назаўсёды.

Застаецца яшчэ пытаньне: якім быў-бы сьвет і міжчалавечыя адносіны, калі-б усе, згодна Хрыстоваму закліку, настаўлялі для ўдару другую шчаку? На жаль, ня ведаем як выглядаў-бы сьвет, бо чалавецтва ніколі не было дастаткова „Хрыстовым”, каб праверыць гэтае. Вядома толькі, што тыя, якія жылі і жывуць паводле Ісусавай парады „любіць ворагаў сваіх”, знаходзяць, дзякуючы гэтаму, унутраны мір, якога немагчыма дасягнуць адплачваючы паводле прынцыпу „вока за вока”. Іхная чалавечая годнасьць, якая ў момант зьнявагі выглядала на прыніжаную і растаптаную, якая была гатова выкрычаць свой гнеў, не была, аднак, прыніжана прабачэньнем, але наадварот — вельмі ўзбагацілася. Неаднойчы гэткім чынам можна здабыць адданых сяброў і прыхільнікаў. Сужэнствы, якія перажылі крызіс, выратаваліся і да сёньня шчасьлівыя дзякуючы прабачэньню. Дзякуючы яму мы становімся ўсё больш людзкімі.

З другога боку, на штодзень можам назіраць вынікі таго, калі не выконваюцца прынцыпы, да якіх заклікаў Хрыстос. Ёсьць краіны, напрыклад на Блізкім Усходзе, дзе тэрарызм зьяўляецца адказам на зьнявагі і прыгнёт, а рэпрэсіі — адказам на тэрарызм. Там літаральна ажыцьцяўляецца прынцып „вока за вока і зуб за зуб” і гэта лічыцца палітычна разумным. Апостал Павал пісаў аднак, што „мудрасьць сьвету гэтага ёсьць дурнота перад Богам, як напісана: ловіць мудрых у хітрасьці іхнай” (1 Кар. 3, 19). Такія дзеяньні нічога не разьвязваюць, не разрываюць ланцуга зла, але павялічваюць зло і пагаршаюць сытуацыю. Помста правакуе рэванш і гэтак будзе, на жаль, да канца сьвету. Аднак мірэньне і кампраміс даюць лепшыя вынікі чымсьці працяглыя спрэчкі і судовыя працэсы. Можна адстаяць сваю пазіцыю, але прайграць нешта больш каштоўнае: магчымасьць паразуменьня і прымірэньня з другім чалавекам. Варта проста крыху страціць, каб ня страціць усё!

Разыходжаньні паміж ідэалам і рэчаіснасьцяй не павінны зьнеахвочваць. Мы проста не павінны нагінаць Евангельле да рэчаіснасьці, але ажыцьцяўляць яго, пачынаючы са свайго найбліжэйшага акружэньня. Мы не павінны ўжо мець ворагаў. Хрыстос устараніў іх і зрабіў нашымі братамі. Ахвяра Хрыста — акт высакароднай уступчывасьці з боку Бога, але гэтая ўступчывасьць здабыла і далей здабывае Хрысту мільёны душаў.