„Ідзіце і навучыце ўсе народы”

„Ідзіце і навучыце ўсе народы”

(Мацьв. 28, 19-20)

„Ідзіце, навучыце ўсе народы, хрысьцячы іх у імя Айца і Сына і Сьвятога Духа, навучаючы іх выпаўняць усё, што Я сказаў вам” (Мацьв. 28, 19-20). Першым місіянерам быў сам Хрыстос пасланы Айцом, каб пашыраў Дабравесьце. Засноўваючы Сваю Царкву Ісус прыдаў ёй місійны характар, умацаваў Сьвятым Духам і паслаў да ўсіх народаў. Вось таму Царква адносіць да сябе словы Апостала: „Гора мне, калі не абвяшчаю Евангельле” (1 Кар. 9, 16).

У гэтым сэнсе Царква місійная, пасланая ў сьвет, а сам сьвет зьяўляецца „місійнай зямлёй”. Гэта найлепш бачна ў тых далёкіх краінах, дзе ўпершыню працуюць місіянеры і ўзьнікае хрысьціянская абшчына. Там, дзе паводле слоў Ісусавых дрэва, што вырастае з найменшага зь зерняў, пускае новую галінку, каб прыняць новыя птушкі (Марк. 4, 31-32).

Абвяшчаючы Евангельле Царква падахвочвае слухачоў да веры і яе вызнаваньня, рыхтуе да хрышчэньня, вырывае зь няволі фальшывых перакананьняў і далучае да Хрыста. Адначасова сваёй дзейнасьцяй спрыяе таму, каб усё добрае, што раней было замацаванае ў сэрцах, абрадах і культуры народаў не загінула, але ўдасканалілася і было паднятае на вышэйшы ўзровень. Вера па сваёй натуры дынамічная: яна ня можа абмяжоўвацца адным народам або этнічнай групай. Гэта ўсё роўна, што вада. Калі яна мае быць жывою, павінна плысьці. Ісус прыраўноўвае веру да дрэва і да закваскі (Мацьв. 13, 31-33). Паасобны вернік або ўся абшчына, якія атрымалі веру і захоўваюць яе выключна для сябе, нагадваюць слугу, які закапаў у зямлі атрыманы талент. „Бог хоча, каб усе людзі атрымалі збаўленье і дайшлі да пазнаньня праўды” (1 Цім. 2, 4), увасобленай у Ісусе Хрысьце. Калі Ён паклікае адных раней за іншых, дык зробіць гэта з думкай, што ўжо абраныя пацягнуць за сабою іншых.

У гісторыі Царквы пашырэньне Евангельля не заўсёды адбывалася гэтак, як хацеў Хрыстос. Не заўсёды Царква ўшаноўвала культуру і адметнасьці паганскіх народаў, але вельмі часта выкараняла ўсё без разбору ды навязваючы гвалтам і веру, і ўсё астатняе. Усё гэта рабілася пад аховай і з дапамогай дзяржаваў, зь якіх паходзілі місіянеры і якія пераймалі ў сваё валоданьне новыя тэрыторыі. Не заўсёды пахвальныя і чыстыя былі мэтады і матывы тых, што называлі сябе місіянерамі. Такім, безумоўна, лічыў сябе Хрыстафор Калумб, калі ўпершыню прыбыў у Амэрыку, але тыя, што прыбылі пасьля яго, атрымалі назоў „канквістадораў” — заваёўнікаў. Тое самае тычыцца крыжаносцаў, якія сваю веру і панаваньне навязвалі нашым продкам агнём і мячом. Усе гэтыя зьявы нябачныя, калі глядзець зь вялікай вышыні, ахопліваючы позіркам цэласьць, але калі прааналізаваць і прыглядзецца больш уважліва, бачны ўсе скрыўленьні і злоўжываньні.

Тым ня менш ад самой ідэі „ідзіце і навучыце ўсе народы” Царква ў прынцыпе ніколі не адмовілася. Амаль дзьве тысячы гадоў таму яна сьпярша сарвала путы яўрэйскага асяродзьдзя, зь якога выйшла. Зь Юдэі рушыла заваёўваць грэцка-рымскі сьвет. У сярэдневякоўі накіравалася да варварскіх народаў, ствараючы новае аблічча Эўропы. У навейшыя часы хрысьціянская вера і Царква з эўрапэйскай сталіся агульнасусьветнымі, таксама ў геаграфічным сэнсе. Аднак сытуацыя самых місіянераў зьмянілася: яны засталіся самі, узброеныя толькі Евангельлем і Крыжам. Іхная дзейнасьць і сама прысутнасьць на чужой тэрыторыі поўнасьцю залежаць ад урадаў, зь якіх большасьць ставіцца да іх, як да няпрошаных гасьцей і рэлікту зьненавіджанай эпохі калянізацыі. У краінах Афрыкі і Азіі, сярод ваяўнічага ісляму, дзе ўсталяваліся дыктатарскія або племянныя рэжымы, місіянераў грабяць, зьбіваюць, прасьледуюць і выганяюць. Іхнае пакутніцтва добраахвотнае і яны неахвотна аб гэтым гавораць, але з часам праўда пра іх дзейнасьць стане вядомай.

Усё гэта сумнае і выклікае шчырае спачуваньне для тых, хто рызыкуючы сваім жыцьцём панёс сьвятло Евангельля і хто ня менш рызыкуючы прыняў яго. Аднак з другога боку, Хрыстос прадбачыў такую сытуацыю і не абяцаў вучням, што ўсюды будуць іх прымаць з распасьцёртымі рукамі. „Ідзіце, вось Я пасылаю вас, бы ягнят паміж ваўкоў. Не бярыце ні мяшка, ні торбы, ні абутку” (Лук. 10, 3), а мы можам ад сябе дадаць: ні тым болей зброі. Усё паўторна даручаецца ня „мудрасьці слова” (1 Кар. 1, 17) і палітыцы, але выключна моцы Евангельля, якое зьяўляецца „Божай сілай на збаўленьне кожнаму, хто верыць” (Рым. 1, 16), сілай, якая „ўдасканальваецца ў слабасьці” (2 Кар. 12, 9).

Яшчэ і ў іншым сэнсе сучаснае місіянерства бліжэйшае Хрыстоваму духу. Пасылаючы сваіх першых місіянераў Ісус загадаў ім: „Аздараўляйце хворых і гаварыце ім: наблізілася Царства Божае” (Лук. 9, 2; 10, 9). Яны павінны былі ня толькі абвяшчаць Евангельле, але аздараўляць, карміць і вызваляць. Яны былі пасланыя ня толькі дзеля ратаваньня душаў, але і несьлі палёгку целу, якое адчувае голад, холад і смагу. Пусты страўнік ня мае вушэй для найбольш узьнёслых слоў, нават для таго, хто прапаведуе Царства Божае.

Місіянеры добра разумелі гэта і зараз лепш усьведамляе гэта Царква, якая намагаецца спалучаць евангелізацыю з гуманнасьцяй. Спадзяваньні на пашырэньне Евангельля ўскладаюцца на моц самога Дабравесьця і на ўспамажэньне даступнымі Царкве сродкамі бедных народаў, дзеля дасягненьня імі сапраўднай свабоды і чалавечай годнасьці. Тое, што Ісус называў „аздараўленьнем хворых”, сёньня называецца вызваленьнем ад голаду, уціску і бязьлітаснай эксплуатацыі людзей.

Апостальства і місіянерства зьяўляюцца абавязкам ня толькі сьвятароў і манахаў, але кожнага сьвецкага верніка. У раньнехрысьціянскія часы грамада пасылала місіянераў, якія дзейнічалі ў цеснай лучнасьці са сваёй абшчынай. Гаварылася пра Царкву-Маці і цэрквы-філіі. Яны безупынна абменьваліся паміж сабою весткамі, прывітаньнямі і матэрыяльнай дапамогай (Рым.15, 25; 2 Кар. 8, 1), але перш за ўсё перадавалі адны адным веру. Місіянер пераказваў не сваю асабістую веру, але веру ўсёй абшчыны. Нават Апостал Павал адчуваў сябе даўжніком заснаваных ім абшчынаў, калі ствараў новыя парафіі. Да адной зь іх пісаў: слова Божае гучыць дзякуючы вам у Македоніі і Ахаі, а слава вашай веры ў Бога ўсюды вядомая, так што ня мусім аб ёй згадваць. Гэта яны расказваюць пра вас і як вы павярнуліся ў веру і як прынялі Хрыста (1 Фесал. 1, 7). Вера цыркулюе ў Царкве бы вада ў спалучаных сасудах. Чым больш грамада жывая і поўная веры, тым больш місіянеры будуць мужныя і сьмелыя ў абвяшчэньні веры.

Чалавек на шляху свайго жыцьцёвага пакліканьня мае да выкананьня шэраг адказных задачаў. Дзеля гэтага ён павінен быць у поўнай гатоўнасьці, нічым не абцяжараны, вызвалены ад таго, што зьвязвае яму рукі. У выпадку сьвятароў, наша Праваслаўная Царква яшчэ раз павінна перадумаць пытаньне цэлібату, аб якім вядома, што мае свае мінусы, але мае і плюсы. Што тычыцца сьвецкага апостальства, справа ня ў торбе, сандалях або палцы, аб якіх сказана ў Евангельлі, што ня трэба іх браць. Больш за ўсё зьвязвае нас цяжар нашых улюбёнасьцяў і схільнасьцяў, якіх цяжка пазбыцца. Неаднойчы гэта баляст нашага самалюбства, самавольнасьці, сваёй думкі, выгодніцтва або карысьлівасьці. З гэтак нагружанай торбай немагчыма далёка зайсьці. Адмовіцца ад гэтага цяжару, гэта адмовіцца ад свайго „я”, каб свабодна дзейнічаць у тым, да чаго мы пакліканы. Толькі тады чалавек можа стацца пасьпяховай прыладай у Божых руках. Хрыстос таксама зьвяртае ўвагу менавіта на толькі што згаданае слова „карысьлівасьць” і кажа: „Дарма атрымалі — дарма давайце”. Мы дарам атрымалі здароўе, добры характар, размаітыя здольнасьці і перш за ўсё неацэнны і незаслужаны дар веры. Усімі гэтымі падарункамі мы абавязаны дзяліцца бескарысна.

Вось таму трэба нам быць у лучнасьці, асабліва з тымі, хто на першай лініі нясе народам Евангельле і тымі, каго яны ўжо прыцягнулі да Хрыста. Іх нельга пакінуць самім сабе, як птушка не пакідае сваіх малых, несамастойных дзяцей. Нельга таксама зьмірыцца з сытуацыяй, калі ў той самай праваслаўнай сям’і, хаця ў розных краінах, адны перанасычаны, а іншыя паміраюць ад голаду. (Тут неабходная агаворка: дапамагаць трэба ўсім, не зважаючы на рэлігію, але калі ня можам дапамагчы ўсім, дык прынамсі трэба пачаць са сваіх.) Гэта крайні выпадак, але бываюць і іншыя, калі мы маем магчымасьць выказаць на справе сваю салідарнасьць з братамі ў веры. Калі дапаможам бяднейшай парафіі адрамантаваць дах храму, набыць званы або ікону, калі сваёй прысутнасьцяй на храмавым сьвяце ў далёкай, маленькай, акружанай іншаверцамі парафіі мы падбадзёрым іх, гэта таксама будзе місіянерства. У Афрыку і Азію ехаць і пашыраць праваслаўную веру трэба, але ня кожны можа гэта зрабіць. З нас, звычайных людзей, дастаткова, каб Праваслаўе асацыявалася прынамсі з парадачнасьцяй, каб мы прынамсі на сваім месцы, у сучасным, сэкулярызаваным грамадзтве сваім жыцьцём і штодзённымі паводзінамі, па меры сваіх магчымасьцяў, выконвалі Хрыстовы запавет „ідзіце і навучыце ўсе народы”.